Του Γιάννη Παπαδημητράκη
Αγαπητοί συγχωριανοί, συγγενείς και φίλοι.
Συναθροιστήκαμε και σήμερα 8 του Μάη στο ξωκλήσι του Αγίου Γεωργίου στον μαγευτικό χώρο της Μηλιάς και για να τιμήσουμε με την παρουσία μας την εορτή του Αγίου Ιωάννου του Θεολόγου.
Τι είναι άραγε αυτό που πέραν της βαθιάς Χριστιανικής μας πίστης ,
μας οδηγεί να επισκεπτόμαστε τα δυσπρόσιτα ξωκλήσια αυτά και να αφιερώνουμε τάματα και προσφορές προς Χάριν των αγίων?
Μήπως πέραν της Πιστής αυτής υπάρχει έμφυτη βαθειά μέσα μας ,η ανάγκη να ψηλαφήσουμε το παρελθόν και την ιστορία μας ,
να μνημονεύσουμε τους προγόνους και προκάτοχους μας
αλλά και να προσθέσουμε με την παρουσία μας αυτή …έναν ακόμα συνδετικό κρίκο στην μακραίωνη ιστορία του τόπου?
Ξεκινάμε λοιπόν από την πρώτη Βυζαντινή περίοδο που η Κρήτη και η Κίσσαμος πέφτουν στην κατοχή των Αράβων από το 824 ως το 961 μ.χ
Σφαγές και λοιμοί αποδεκατίζουν τον ντόπιο πληθυσμό και αναγκάζουν τον Βυζαντινό Αυτοκράτορα Νικηφόρο Φωκά αρχές του 10ου αιώνα με την βοήθεια διακεκριμένων Βυζαντινών οικογενειών από την Κωνσταντινούπολη -τα γνωστά 12 αρχοντόπουλα – αλλά και άλλων σλάβικών φυλών της Βυζαντινής αυτοκρατορίας να εξολοθρεύσουν τους κατακτητές και να αποικήσουν και να ανασυντάξουν την Κρήτη και την Κίσσαμο.
Τα 12 Αρχοντόπουλα, Σκορδύλης, Γαβαλάς, Αρχολέος, Χορτάτζης, Μουσούρος, Φωκάς (το όνομα της οικογένειας άλλαξε κατά την εποχή της Ενετοκρατίας σε Καλλέργη), κ.α κατέλαβαν μεγάλες γεωγραφικά εκτάσεις στην Κρήτη, για εκμετάλλευση της γης και καλλιέργεια της.
Δεν είναι τυχαίο ότι διπλανά χωρία μας όπως Βούλγαρο -Τοπόλια αποτελούν σλάβικα τοπωνύμια που διατηρούνται μέχρι σήμερα από την εποχή εκείνη ….και μαρτυρούν την εγκαθίδρυση σε αυτά του Βυζαντινού σλαβικού πληθυσμού και αλλά επίσης χωριά όπως Καλλεργιανά που φέρουν το όνομα του κτήτορα Αρχοντόπουλου Καλέργη όπως προείπαμε.
Στο διπλανό χωριό Κεφάλι του Δήμου μας, στον Ναό Μεταμορφώσεως του Σωτήρος είναι χαραγμένο το οικόσημο της οικογένειας Καλλέργη.
Επίσης δεν είναι τυχαίο ότι σε όλην την ευρύτερη επικράτεια της δυτικής Κισσάμου είναι διάσπαρτα ξωκλήσια του Αγίου Γεωργίου που εθεωρείτο προστάτης Αγιος της Οικογένειας Καλλεργών. ¨Οπως Αγ.Γεωργιος στο Κούνενι, στον Λαγγό Βλάτους, στην Μηλία , στα Βαρσαμάκια…. που χρονολογούνται κατά την περίοδο της Ενετοκρατίας (1211-1669) ενώ ο Άγιος λατρεύονταν και από τα δύο δόγματα-Χριστιανικό και Λατινικό.
Κατά την πρώτη περίοδο της Ενετοκρατίας ,Οι Ενετοί παραχώρησαν κάποια προνόμια -δικαιώματα τους απογόνους των πιο πάνω Αρχοντόπουλων για την καλλίτερη διοίκηση και οικονομική διαχείριση των περιοχών αυτών.
Όμως όταν οι Ενετοί εγκαθιστούν τους δικούς τους τοπάρχες –άρχοντες σε κάθε περιοχή ο ντόπιος πληθυσμός περιορίζεται σε καταναγκαστικά έργα και λειτουργεί ως φαμεγιος στα κτήματα και στα κοπάδια των φεουδαρχών αρχόντων.
Ενδεικτικά και της κτηνοτροφίας εκείνης της περιόδου είναι και τα γύρω τοπωνύμια ,Βασιλικό πέρασμα, Βουκολιά, Πόρος ,Βουκοπερασματα, Ξεχύματα.
Ξεχύματα των οζών από τα Ρογδιανά περάσματα προς την Κουτσουνάρα Βλάτους για να ξεδιψάσουν …..Ξεροπεράσματα και Βασιλικό πέρασμα των οζών από την περιοχή Μπίκερη Στροβλών και Συκιάς Βλάτους , και τελος πέρασμα των ζώων από τον Πόρο δηλ από Μιχελιανά προς Καρυδάκι και Μιλιά.
Κατά πάσα πιθανότητα τότε ξεκίνησε ο συστηματικός οικισμός περιοχών όπως η Μηλιά και το Καρυδάκι και η συστηματική καλλιέργεια της τσουνατης Ελιάς ενώ από τότε σώζονται οι αξιοπρόσεκτες λιθοδομές-ξερολιθιες , στις πεζούλες με τα ελαιόδεντρα αυτά.
Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι η εγκατάσταση της οικογένειας Μιννότο στην περιοχή γύρω στα 1400 … ορίζοντας την ευρύτερη περιοχή Βλάτους υπό την διοίκηση του Michelle Minotto και την ευρύτερη περιοχή Κεφαλίου υπό τον Nichollό Minoto (σύμφωνα με αξιόπιστες πηγές).
Από τα ληξιαρχικά βιβλία των Ενετών Ευγενών έχομε την μαρτυρία 2 βαπτίσεων της οικογένειας Minotto που έγιναν από τον ιερομόναχο Μινότό στον Αγιο Γεώργιο στα Βαρσαμακια και ακόμα ότι η μητέρα των παιδιών λεγόταν Βιτζαμάνα Μινοτο και ότι είχε Κρητική ευγένεια και καταγωγή.
Επίσης στις Ενετικές απογραφές της εποχής πρωτοεμφανίζεται και το χωριό Μηλιά ….στο οποίο όπως αναφέρεται βρίσκονταν μερικά σπίτια –οικήματα της εποχής που κατοικούνταν από 15 έως 20 οικογένειες…
Πιο συγκεκριμένα στην απογραφή του Φραντζέσκο Βασιλικάτα το 1577 αναφέρονται λεπτομερώς η Μηλιά όπως και τα διπλανά χωριά Καρυδάκι και Κεραμάρι ενώ στην Απογραφή του Τριβιάν το 1645 αναφέρονται τα χωριά Βλάτος ,Βουκοπερασματα,Καρυδάκι,Μηλια.. κλπ
Σύμφωνα με τα γραπτά κείμενα του προβλεπτή Λουκά Μικιέλη το 1575 οι Ευγενείς Κρητικοί ζούν σύμφωνα με το δόγμα της Ρωμαικής εκκλησίας ενώ ο απλός λαός και οι αστοί ζουν σύμφωνα με το ορθόδοξο δόγμα και δοξάζουν την πίστη τους , στα κατά τόπους ξωκλήσια κοντά στις αγγαρείες που έχουν επιφορτιστεί να επιτελούν… από τον ενετό Άρχοντα .
Το εκκλησάκι του Αγίου Γεωργίου της Μηλιάς φαίνεται είχε πλήρως περάσει από την αρχή στην δικαιοδοσία ορθόδοξων ιερέων ακόμα και αν διατηρεί ένα έκδηλο χαρακτήρα ενετικό…
ΑΝΑΤΟΛΙΚΑ διαθέτει ορθογώνιο αλτάριο ενώ πάνω από τη θύρα εισόδου διατηρείται τετράγωνη ανακουφιστική παραθύρα.
Οι παραστάδες στην κυρία θύρα εισόδου είναι από πέτρες λαξευμένες , με ακανόνιστα μοτίβα καθαρά λαϊκά της αναγεννησιακής περιόδου της εποχής εκείνης κατά μία έννοια ή κατά μια άλλη …από πέτρες κάποιου κτίσματος αραβικού χαρακτήρα…. της αραβικής περιόδου κατοχής από το 824 ως το 961 όπως προείπαμε.
Ο Θόλος της εκκλησίας εσωτερικά στηρίζεται από οξυκόρυφο πέτρινο τόξο στα 2 σκέλη του οποίου είναι ανάγλυφα λαξευμένοι χριστιανικοί Σταυροί Βενετσιάνικης τεχνοτροπίας βαμμένοι με ανεξίτηλο πορφυρό χρώμα της εποχής όπως συνηθίζονταν.
Ο απλός μα και σχετικά παραπεμπτικός ρυθμός της εκκλησίας παράλληλα με την ύπαρξη ταφικών ευρημάτων πέριξ του ναού , σε συνδυασμό με τα όσα προείπαμε για τις Ενετικές αγγαρείες της εποχής εκείνης ,μας οδηγεί να δεχθούμε ότι χτίσθηκε κατά την περίοδο προγενεστέρα του 1577 περίοδο της πρώτης γραπτής απογραφής.
Της ίδιας εποχής είναι και τα ξωκλήσια που βρίσκονται στην γύρω περιοχή που τα διατήρησε μέχρι σήμερα η χριστιανική ευσέβεια όλων ,των προγενεστέρων και μεταγενεστέρων κατοίκων των γύρω χωριών.
Αν αναλογιστούμε ιδιαίτερα, ότι από 30 γενναιές περίπου προγόνων μας ,έφτασαν αναλλοίωτα έως σήμερα τα ξωκλήσια αυτά , μας υποχρεώνει να σεβαστούμε τον οίκο τούτο και να είμαστε πολύ προσεκτικοί σε όποιου είδους επεμβάσεις ή καλοπισμούς παραδίδοντάς τα, αναλλοίωτα στις επόμενες γενιές ,στον επόμενο κρίκο της αλυσίδας της ζωής .
Τελειώνοντας….. μια που μιλήσαμε για ιστορία , θα ήθελα να αναφερθώ σένα πολύ σημαντικό χριστιανικό έθιμο που διατηρείται αναλύοτο μέχρι και σήμερα και που θα βιώσουμε σε λίγο.
Θα αναβιώσουν οι Αγάπες, το πρωτο-χριστιανικό έθιμο της προσφοράς άρτων και λοιπών δώρων .
Οι πρώτοι χριστιανοί, παρά τα όποια προβλήματα, ήταν πολύ αγαπημένοι μεταξύ τους. Ήταν ενωμένοι σαν μια οικογένεια γιατί είχαν εφαρμόσει το σύστημα της κοινοκτημοσύνης, δηλαδή τα υλικά αγαθά ήταν κοινά σε όλους. Μοίραζαν μεταξύ τους ό,τι είχαν με τέτοιο τρόπο, ώστε κανείς να μη στερείται τίποτα.
Σήμερα στην εποχή της παγκοσμιοποίησης, εποχή των τεχνολογιών και του ιντερνετ, εποχή που μέσω του facebook έχουμε δήθεν χιλιάδες φίλους αλλά στην πραγματικότητα …μας τρώει η καθημερινή μοναξιά ,
Σε μια εποχή όπου ο καθένας κλείνεται στον εαυτό του και όπου οι άνθρωποι παρασύρονται στην απόκτηση υλικών αγαθών, η κοινοκτημοσύνη ,η συμμετοχή , η προσφορά στα πανηγύρια και στα δείπνα τούτα , μας υπενθυμίζουν έναν άλλο δρόμο, έναν άλλο τρόπο πραγματικής ευτυχίας ….τον δρόμο της αληθινής και έμπρακτης αγάπης.
Αξίζουν πολλών συγχαρητηρίων λοιπόν – όλοι οι δωρητές και οι προσφέροντες τα δώρα τούτα. – Χρόνια πολλά με υγεία σε όλους!